سلام خدمت استاد عزیز
با توجه به روایات؛ آیا در اثر موت یا شهادت اولیای الهی تغیرات تکوینی اعم از تاریک شدن آسمان و زمین و انتثار نجوم و خاشع شدن جبال در عالم ماده امکان وقوعی دارد؟
در منابع اهل سنت مثل بخاری و غیره هم چنین در کتاب شریف عوالی اللئالی از کتب شیعه روایتی است ؛
(إن الشمس والقمر آیتان من آیات الله تعالى لا ینخسفان لموت أحد ولا لحیاته، فإذا رأیتم ذلك فافزعوا إلى ذكر الله تعالى وإلى الصلاة). عوالی الئالی ج۲ ص ۲۱۳
در حالی که در بخشی از خطبه شریفه فدکیه زهرای مرضیه سلام الله علیها در رابطه با شهادت پیامبر عزیز اسلام آمده است؛
«اَتَقُولُونَ ماتَ مُحَمَّدٌ؟ فَخَطْبٌ جَلیلٌ اِسْتَوْسَعَ وَ هْنُهُ، وَاسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ، وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ، وَ اُظْلِمَتِ الْاَرْضُ لِغَیْبَتِهِ، وَ کُسِفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ انْتَثَرَتِ النُّجُومُ لِمُصیبَتِهِ، وَ اَکْدَتِ الْامالُ، وَ خَشَعَتِ الْجِبالُ، وَ اُضیعَ الْحَریمُ، وَ اُزیلَتِ الْحُرْمَةُ عِنْدَ مَماتِهِ. فَتِلْکَ وَاللَّهِ النَّازِلَةُ الْکُبْرى وَ الْمُصیبَةُ الْعُظْمى، لامِثْلُها نازِلَةٌ، وَ لا بائِقَةٌ عاجِلَةٌ»
با توجه به اینکه موارد مختلفی در روایات اهل بیت علیهم السلام در رابطه با این قضیه وجود دارد آیا میتوان آنها را حمل بر صنایع ادبی مثل مجاز یا اغراق کرد؟ آیا اصلا مجاز و اغراق در کلام معصومین جایگاهی دارد؟
سپاس از توجه و بذل عنایتتون
علیکم السلام
در مواردی از روایات از گفتگوی هستی و درک و شعور آنها سخن به میان آمده است؛ به عنوان نمونه در روايت معروفى درباره آفرينش عقل چنين آمده است: «لمّا خلق الله العقل استنطقه، ثم قال له: أقبل، فاقبل، ثم قال له: أدبر، فأدبر…; هنگامى كه خداوند عقل را آفريد آن را به نطق درآورد و به او فرمود: پيش بيا و عقل پيش آمد. آنگاه فرمود: عقب رو و عقل به عقب بازگشت».
برخى از شارحان اين حديث گفته اند كه مقصود از اين روايت، مخاطبه واقعى ميان خداوند و عقل نيست، بلكه تصويرى از زبان حالِ عقل است. به عنوان مثال علاّمه مجلسى آورده است كه به گفت و گو پرداختن با عقل، پشت و رو كردن عقل از باب استعاره تمثيليه است تا نشان دهد كه محور تكاليف، كمالات و ترقيات عقل است.
در برخى از روايات آمده است كه آسمان و زمين بر شهادت امام حسين (ع) چهل شبانه روز گريسته اند.
هم چنين در برخى از روايات از گريه آسمان و زمين بر مرگ مؤمن سخن به ميان آمده است. نظير روايت امام كاظم (عليه السلام) كه در آن آمده است: «إذا مات المؤمن بكت عليه الملائكة و بقاع الارض التى كان يعبد الله عليه; هر گاه مؤمنى از دنيا برود، فرشتگان و بخش هايى از زمين كه بر روى آنها خداوند را عبادت كرده، براى او مى گريند».
گريه فرشتگان حقيقى است، اما در باره گريه مناطقى از زمين كه بر روى آن عبادت كرده، دو نظر وجود دارد:
از باب مجاز و تمثيل است. چنان که علاّمه شعرانى در حاشيه اين روايت چنين آورده است:
«چنين گفتارى در زبان عربى و فارسى متداول است. شاعر عربى مى گويد:
لما اتى خبر الزبير تواضعت *** سور المدينة و الجبال الخشع
هنگامى كه خبر زبير آمد، ديوار شهر و كوه ها تواضع كردند و سر به خاك ساييدند.
و فرزدق، يا جرير گفته است:
و الشمس طالعة ليست بكاشفة *** تبكى عليك نجوم الليل و القمرا
و خورشيد در عين طلوع آشكار نيست و ستارگان آسمان و ماه بر تو مى گريند.
و در شعر فارسى چنين آمده است:
ماتم سراى گشت سپهر چهارمين *** روح الامين به تعزيت آفتاب شد
گردون سر محمّد يحيى به باد داد *** محنت رقيب سنجر مالك رقاب شد».
هم چنين ملاصالح مازندرانى احتمال داده كه اين روايت از باب مبالغه در بزرگداشت مؤمن است؛ زيرا عرب در مرگ انسان هاى گران قدر از باب مبالغه در شأن آنان مى گويد كه آسمان و زمين بر او مى گريند.
از باب حقیقت است. مبنای این دیدگاه دو نکته است:
یک. دلایل و شواهد فراوانی مبنی بر سرایت شعور در تمام اجزای هستی وجود دارد؛
دو. اصل اولی در برخورد با ظواهر متون دینی حمل بر حقیقت است، مگر قرینه قطعی بر أراده خلاف ظاهر در بین باشد و در موارد مورد بحث، قرینه قطعی مخالف وجود ندارد.
آن چه به نظر این ناچیز رسیده آن است دو نکته است:
روایات بیانگر رخداد حقیقی در هستی است؛ یعنی واقعاً آسمان و زمین بر شهادت سالار شهیدان گریستند؛ چنان که زمین برای مر گ مومن می گرید.
جــمله ذرات عــالم در نــهان *** بــا تـو می گویند روزان و شـبان
مــا سمیعیم و بـصیریم و هـشیــم *** بــا شما نــامحرمان ما خامـشیم
در برابر عالم ظاهر؛ یا عالم مُلک، عالم باطن؛ یا عالم ملکوت قرار دارد. گریه فرشتگان و آسمان و زمین در عالم باطن و ملکوت قابل شهود است. از این جهت نباید در عالم ظاهر به دنبال شهود این دست از رخدادها باشیم.
البته کسانی که دارای شهود باطنی هستند می توانند از این دست از اسرار هستی آگاهی یابند؛ چنان که گاه از زبان آنان می شنویم که می گویند ما آواز تسبیح موجودات عالم را می شنویم.
موفق باشید.
dr_alinasiri@
www.maref.ir
https://t.me/joinchat/AAAAAECj_lzpfHKBGLrQWA