به رغم آن که به استناد آیاتی از قرآن، خداوند حفظ همه قرآن با تمام هویت آن را برای رسول اکرم(ص) تضمین کرد، آن حضرت به شیوه های مختلف به ثبت و کتابت این کتاب آسمانی اهتمام داشت.
از جمله شیوه های ایشان تبیین فضائل حفظ قرآن برای مسلمانان بود. بخشی از روایاتی که در جوامع حدیثی فریقین در باره فضائل حفظ قرآن از زبان حضرت نقل شده گواه مدعاست.
از سویی دیگر، درنگریستن در تاریخ اسلام نشان می دهد که پیامبر(ص) به بهانه های مختلف حافظان قرآن را بر دیگران ترجیح می داد.
به عنوان مثال آن هنگام که می خواست برای ماموریتی کسی را گسیل دارد یا برای گروهی فرمانده تعیین کند یا برای منطق های کارگزاری معین سازد، ملاک انتخاب اشخاص را میزان آگاهی آنان از قرآن و حفظ آیات الهی قرار می داد؛ تا آن جا که گاه مهریه زنان را تعلیم قرآن قرار داد.
افزون بر آن، پيامبر اکرم در برنامه مستمر خود به آموزش قرائت و تلاوت قرآن و تبیین مفاهيم و مداليل آيات الهي می پرداخت.
این امر در دو مرحله انجام می گرفت:
نخست به صورت عام و در مجالس عمومي که همه اصحاب آن حضرت از این تعلیم بهره می بردند و در مرحله دوم شماری از اصحاب خاص که بنابر ظرفيت و استعداد خود از از تعليم قرآن توسط پیامبر بهره مند می شدند که در صدر این دست از صحابه، حضرت امیر(ع) قرار داشت.
به اذعان آن حضرت، هر آيه اي که بر پيامبر نازل مي شد، پيامبر او را فرا مي خواند و در کنار املای آن، تفسير، تاويل، و تمام حوزه هاي معنايي آیه را به امام مي آموخت.
پیداست جاذبه درونی قرآن، تعلیم آموزه های آن توسط حامل وحی و توجه به فضائل حفظ و کتابت قرآن در کنار هم، انگیزه لازم برای حفظ و ثبت قرآن را برای یاران آن حضرت فراهم می ساخت.
بر همین اساس از عموم یاران پیامبر به عنوان حافظان قرآن و نیز کسانی که خود دارای مصاحف ویژه بوده اند، یاد شده است.
ظهور حافظان فراوان كه تنها در جنگ يمامه شهادت هفتصد تن از آنان گزارش شده است، نشان گر اين امر است. کار تحفیظ قرآن از سوی پیامبر چنان دنبال شد که شماری از صحابه نزد آن حضرت موفق به ختم قرآن شدند.
از سویی دیگر، بهرغم آن که قرآن در آغاز بر عنصر تلاوت و حفظ تکیه داشت و به همین طریق بسط و گسترش پیدا کرد، پیامبر اکرم (ص) از کتابت آن غفلت نورزید، بلکه به ثبت و ضبط آن در قالب نوشت افزارهای مختلف اهتمام فراوان داشت؛ به گونه ای که گروهى از ياران آن حضرت كه شمار آنان را تا 45 تن گفته اند، كار كتابت قرآن را بر عهده داشتند.
اهتمام پيامبر (ص) به امر كتابت قرآن تا بدان پايه بود كه حتى اگر شب هنگام وحى برايشان فرود مى آمد كاتبى را از ميان آن گروه فرا مى خواند و همان زمان وحى را مى نگاشت.
برگرفته از کتاب تفسیر موضوعی قرآن اثر استاد علی نصیری