انتساب لفظ و محتوای قرآن به خداوند
در باره چگونگی انتساب لفظ و محتوای قرآن به خداوند سه حالت متصور است:
لفظ و محتوای قرآن هر دو از خداوند است؛
محتوای قرآن از خداوند و لفظ آن از پیامبر است؛
لفظ و محتوای قرآن از پیامبر است.
کسانی که محتوا یا در کنار آن الفاظ قرآن را از آنِ پیامبر می دانند، افزون بر آن که از جایگاه بلند و نزیه قرآن می کاهند، با توجه به پذیرش خطا در آموزه های نبوی، در صدد آناند تا راه پذیرش راهیافت خطا در آموزه های قرآن و هماهنگی آنها با فرهنگ عصر رسالت را هموار سازند.
با صرف نظر از آن که ادله عقلی و نقلی بر عصمت مطلق پیامبر اکرم(ص) دلالت دارند و با فرض انتساب صدور قرآن به آن حضرت، جایی برای پذیرش راهیافت خطا در آموزه های قرآن وجود ندارد، دلایل متقن مختلفی وجود دارد که اثبات می کنند که الفاظ و محتوای قرآن از آنِ خداوند است و در این زمینه هیچ تردیدی وجود ندارد.
بازخوانی آیات قرآن بهروشنی نشان میدهد که قرآن با همه هویت آن که شامل الفاظ و محتوای آن است، به خداوند منتسب است و پیامبر از این جهت در آن نقشی ندارد.
از سویی دیگر، در دو آيه از قرآن اين نکته مورد تاکيد قرار گرفته که اين کتاب «کلام الله» است:
«وَإِنْ أَحَدٌ مِنْ الْمُشْرِکينَ اسْتَجَارَک فَأَجِرْهُ حَتَّي يسْمَعَ کلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِک بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يعْلَمُونَ؛ و اگر یکی از مشرکان از تو پناه خواست پناهش ده تا کلام خدا را بشنود، سپس او را به مکان امنش برسان، چرا که آنان قومی نادانند.»
در این آيه در اين باره گفتگو شده که اگر کافران در لابلاي جنگ از شما فرصتي بطلند تا سخن خداوند را بشنوند، به آنان مجال دهيد. پيدا است که مقصود از «کلام الله» در اين آيه قرآن است.
در برخي دیگر از آيات قرآن اين نکته مورد تاکيد قرار گرفته است که پيامبر| از پيش خود نمي تواند کوچکترين تصرفي در کنار گزاردن معجزه قرآني و ارايه معجزهاي ديگر انجام دهد يا در محتوا و ساختار آن تغييري دهد. آيه ذيل به خوبي بر اين مدعا دلالت دارد:
وَإِذَا تُتْلَي عَلَيهِمْ آياتُنَا بَينَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لَا يرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يکونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يوحَي إِلَي؛ و چون آیات روشن ما بر آنان خوانده شود، آنانکه به دیدار ما امید ندارند می گویند: «قرآن دیگری جز این بیاور، یا آن را عوض کن.» بگو: «مرا نرسد که آن را از پیش خود عوض کنم. جز آنچه را که به من وحی می شود پیروی نمی کنم.»
برگرفته از کتاب «تفسیر موضوعی قرآن» اثر استاد علی نصیری